Διαπιστώνεται από σωρεία δημοσιευμάτων και ανακοινώσεων η μαζική καταστροφή της τρέχουσας ελαιοκομικής περιόδου σε παγκρήτιο επίπεδο με πιθανότατα αίτια τον δάκο και τον μήκυτα γλοιοσπόριο.
Ως περιφερειακός σύμβουλος υπέβαλα στην Περιφέρεια Κρήτης με το με αρ. Πρωτ. 287221/12-11-2019 υπόμνημά μου με εισηγήσεις για το ζήτημα που πλήττει με πρωτοφανή τρόπο την παραγωγή και την ποιότητα του κρητικού ελαιολάδου.
Οι αρμόδιοι πολιτικοί και συνδικαλιστικοί φορείς διενεργούν συσκέψεις και αναμένεται η κάθοδος του υßπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης την επόμενη εβδομάδα στην Κρήτη.
Το θέμα που αντιμετωπίζει φέτος η Κρήτη και που πέρυσι κατέστρεψε όλη τη σοδειά της Πελοπονήσσου συνέχεται με το παγκόσμιο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Είναι γνωστό ότι ο δάκος δεν επιβιώνει στο ψύχος και ότι ο μύκητας γλοιοσπόριο ευνοείται από τον συνδυασμό υγρασίας και υψηλής θερμοκρασίας. Εμείς στην Κρήτη διανύουμε μήνα Νοέμβριο με κλίμα τουλάχιστον Σεπτεμβρίου. Στο οξύ ζήτημα ήρθε να προστεθεί και η πρόσφατη χαλαζόπτωση της κακοκαιρίας “Βικτώρια” που έριξε τον ελαιόκαρπο σε αρκετές περιοχές.
Συνεπώς το φαινόμενο δεν είναι αποκλειστικά τοπικής ευθύνης ή παραταξιακής διένεξης.
Ωστόσο η συζήτηση περιορίζεται στην μετά την καταστροφή περίοδο. Οι αγρότες έχουν ήδη αναλωθεί ολοχρονίς σε σημαντικά έξοδα καλλιέργειας και τώρα διαπιστώνουν ότι ο καρπός έχει πέσει από τα δέντρα και αυτός που έμεινε παράγει ελαιόλαδο υποβαθμισμένης ποιότητας.
Η τιμή θα κυμανθεί σε πολύ χαμηλή τιμή ενώ ήδη τα ελαιοτριβεία αρνούνται να αλέσουν τον καρπό χωρίς επιπλέον αμοιβή. Η μεσοπρόθεσμη ζημιά για τη φήμη και την αξία του κρητικού ελαιολάδου στη διεθνή αγορά είναι ένα άλλο κεφάλαιο.
Το άμεσο και κύριο ζήτημα είναι ότι οι παραγωγοί που ανέμεναν μια καλή σοδειά έμειναν χρεωμένοι και χωρίς εισόδημα μετά τη μαζικότητα και την ένταση του φαινομένου. Υπάρχει επιπλέον αδυναμία να καλλιεργήσουν την επόμενη χρονιά αφού δεν υπάρχει εισόδημα να αποπληρώσει τα καλλιεργητικά χρέη της προηγούμενης.
Το ζητούμενο είναι η λύση, δεδομένου ότι ο ΕΛΓΑ δεν μπορεί να καλύψει την ζημιά του εντόμου και του μύκητα.
Η λύση για την αποζημίωση των αγροτών εισηγούμαι να αναζητηθεί στις διατάξεις του Κανονισμού 316/2019 με τίτλο “Κανονισμός (ΕΕ) 2019/316 της Επιτροπής, της 21ης Φεβρουαρίου 2019, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1408/2013 σχετικά με την εφαρμογή των άρθρων 107 και 108 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας («de minimis») στον γεωργικό τομέα”.
Αυτό το νομοθέτημα της ΕΕ με ισχύ έως την 31-12-2027 τροποποίησε τον προισχύσαντα Κανονισμό 1408/2013 και αύξησε τα διατιθέμενα κονδύλια για την Ελλάδα στο ποσό των 161.126.450 ευρώ καθώς επίσης και το όριο για την αποζημίωση κάθε γεωργικής επιχείρησης.
Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 2, “Το συνολικό ποσό των ενισχύσεων ήσσονος σημασίας που χορηγούνται ανά κράτος μέλος σε μία ενιαία επιχείρηση δεν υπερβαίνει το ποσό των 20. 000 EUR κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε περιόδου τριών οικονομικών ετών”.
Το παραπάνω ποσό μπορεί να αυξηθεί και σε 25.000 ευρώ υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 3 παράγραφος 3α του νομοθετήματος, γεγονός που επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια του κράτους μέλους. Στην περίπτωση της Ελλάδος αυτό φαίνεται εφικτό, αφενός διότι τα μέτρα ενίσχυσης θα ωφελήσουν μόνο έναν τομέα προϊόντων, δηλαδή την ελιά στην περίπτωσή μας, και αφετέρου διότι η χώρα διαθέτει εθνικό κεντρικό μητρώο σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 2.
Ήδη σε εκτέλεση των παραπάνω Κανονισμών της Ευρωπαικής Ένωσης έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα από το 2015 δεκάδες υπουργικές αποφάσεις που αφορούν περιπτώσεις παρόμοιες με την κατάσταση που έχει ενσκήψει στην Κρήτη με το φερόμενο ως συνδυασμένο πλήγμα δάκου και γλοισπορίου που καταστρέφει ολικά τη φετινή παραγωγή.
Τελευταία περίπτωση είναι η έκδοση της Υπουργικής Απόφασης με Αριθμ. 656/159067 (ΦΕΚ Β’ 2790/04.07.2019) και θέμα: “Χορήγηση ενισχύσεων ήσσονος σημασίας (de minimis) στον τομέα της παραγωγής γεωργικών προϊόντων και ειδικότερα στον τομέα της πρωτογενούς παραγωγής μανταρινιών ποικιλίας «κλημεντίνη» και μανταρινιών που επλήγησαν από τις βροχοπτώσεις 2018 στις Περιφερειακές Ενότητες Αιτωλοακαρνανίας, Λακωνίας, Αργολίδας, Άρτας και Θεσπρωτίας και λεπτομέρειες εφαρμογής στο πλαίσιο εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΕ) αριθμ. 1408/2013 της Επιτροπής (ΕΕ L 352, 24-12-2013), όπως τροποποιήθηκε με τον Κανονισμό (ΕΕ) αριθμ. 316/2019.
Η εφαρμογή του Κανονισμού αναφέρεται και στην αποζημίωση επιτραπέζιων ποικιλιών αμπέλου στην Περιφερειακή Ενότητα Κορινθίας (Υ.Α.660/ 159187 ΦΕΚ Β’ 2761/03-07-2019) αλλά και στην αποζημίωση κτηνοτρόφων αιγοπροβάτων σε δήμους της Κρήτης που εμφάνισαν πρόβλημα νεογνικής θνησιμότητας (Υ.Α. 247/139674 ΦΕΚ Β’ 4706/22-10-2018).
Η διαδικασία αποζημίωσης που προβλέπεται στον ως άνω Κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγείρεται με την έκδοση υπουργικής απόφασης από τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και τον υπουργό Οικονομικών. Η διαδικασία πληρωμής και ελέγχου διενεργείται μέσω ΟΠΕΚΕΠΕ. Διαδικαστικά προηγείται έγγραφο του ΕΛΓΑ και η διαπίστωση της έκτασης της ζημιάς που έχουν υποστεί οι παραγωγοί. Ο υπολογισμός αποζημίωσης προσδιορίζεται ανά στρέμμα στις καλλιέργειες, όπως στην περίπτωση των ελιών και το ποσό είναι θέμα εισηγήσεων και απόφασης υπουργού.
Με βάση τον παραπάνω ευρωπαϊκό κανονισμό και την υλοποίησή του σε εθνικό πλαίσιο από τις προαναφερόμενες και δεκάδες επιπλέον υπουργικές αποφάσεις, συνάγονται τα ακόλουθα συμπεράσματα:
α) Η μαζικά πληγείσα ελαιοκομική περίοδος των Περιφερειακών Ενοτήτων Χανίων, Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Λασιθίου μπορεί πρόδηλα και βάσιμα να υπαχθεί στο νομοθετικό πλαίσιο του κανονισμού 316/2019 της ΕΕ που επιτρέπει την αποζημίωση των παραγωγών υπό τις προϋποθέσεις που θα ορίζει η υπουργική απόφαση που θα εκδοθεί από τους συναρμόδιους υπουργούς.
β) Ανήκει στην ευθύνη των τοπικών υπηρεσιών η διαπίστωση της έκτασης της ζημιάς των παραγωγών, η ταχύτητα συλλογής των στοιχείων αλλά και η επίσημη διακρίβωση των ζημιογόνων αιτιών. Η τεκμηρίωση των συνθηκών που θα υπαγάγουν την ιστορούμενη περίπτωση του κρητικού ελαιολάδου στο παραπάνω νομοθετικό πλαίσιο είναι θέμα και γεωπονικής επιστήμης και χημείου του κράτους.
γ) Ανήκει επίσης στην αρμοδιότητα της κυβέρνησης η νομοθετική πρωτοβουλία για την έκδοση υπουργικής απόφασης που θα στεγάζει αποζημιωτικά τους αγρότες.
δ) Αφού διαπιστωθούν οι ζημιογόνες αιτίες, είναι ευθύνη του Υπουργείου και της Περιφέρειας Κρήτης να λάβουν τα μέτρα για την εξάλειψη ή τον περιορισμό του σύνθετου φαινομένου τις επόμενες ελαιοκομικές περιόδους.
Με βάση τις παραπάνω τεκμηριώσεις, είναι κρίσιμη η συνάντηση με τον αρμόδιο Υπουργό που θα επισκεφθεί την Κρήτη την επόμενη εβδομάδα και η δέσμευση των υπηρεσιών και των συλλογικών φορέων ότι θα συνδράμουν στην αποζημίωση των αγροτών στο ως άνω εισηγούμενο νομοθετικό πλαίσιο καθώς και όπου αλλού προβλέπεται.
*Ο Νίκος Κ. Σκουλάς είναι δικηγόρος και περιφερειακός σύμβουλος Π.Ε. Ηρακλείου
Ίσως σας ενδιαφέρουν:
Οι συνέπειες της συμφωνίας Τουρκίας – Λιβύης
O Νίκος Σκουλάς ευχαριστεί για την εκλογή του
